Η έννοια του μετασχηματισμού στο γερμανικό εταιρικό δίκαιο αναφέρεται στον μετασχηματισμό ενός νομικού προσώπου (π.χ. ΟΕ, ΕΕ, ΑΕ, ΕΠΕ), που μπορεί να λάβει την μορφή της διάσπασης, συγχώνευσης, μεταβίβασης περιουσίας ή μετατροπής. Ο μετασχηματισμός ρυθμίζεται κατά κύριο λόγο από τον γερμανικό νόμο περί μετασχηματισμών (Umwandlungsgesetz).

3.1 Διάσπαση

Ο όρος διάσπαση αναφέρεται στο γερμανικό δίκαιο με την έννοια του αγγλικού Spinout ή Spinoff. Η διάσπαση χωρίζεται στα είδη της Aufspaltung (στενή εννοία διάσπαση), της Abspaltung (απόσχιση) και Ausgliederung.

3.1.1 Στενή εννοία διάσπαση (§ 123 εδ.1 UmwG)

Η υφιστάμενη εταιρία λύεται και η περιουσία μεταβιβάζεται είτε σε κάποιο άλλο υφιστάμενο πρόσωπο (διάσπαση δι’ απορροφήσεως) είτε σε κάποιο πρόσωπο που ιδρύεται για τον λόγο αυτό (διάσπαση με δημιουργία νέας εταιρίας).

3.1.2 Απόσχιση (§ 123 εδ.2 UmwG)

Μόνο ένα συγκεκριμένο ή περισσότερα τμήματα που συνιστούν συγκεκριμένες ενότητες ή κλάδους της επιχείρησης αποσπώνται και μεταβιβάζονται σε κάποιο υπάρχον ή νεοϊδρυόμενο νομικό πρόσωπο, ενώ το νομικό πρόσωπο που υφίσταται την απόσχιση συνεχίζει να υπάρχει.

3.1.3 Ausgliederung (§ 123 εδ.3 UmwG)

Η επιχείρηση συνεχίζει να υπάρχει, αλλά αντίθετα με την απόσχιση, η ίδια η επιχείρηση αυτή αποκτά συμμετοχή στην εταιρία που αποκτά τον κλάδο ή που ιδρύεται για τον σκοπό αυτό, και όχι οι μέτοχοί της.

3.2 Μετατροπή

Ο όρος μετατροπή καλύπτει οποιαδήποτε μεταβολή στη νομική μορφή μίας επιχείρησης με τη διατήρηση της νομικής της προσωπικότητας και των υφισταμένων δικαιωμάτων των μετόχων της. Ο νόμος περί μετασχηματισμών ρυθμίζει την μετατροπή στις §§ 190 έως 304. Διαφορές ως προς τη διάσπαση ή τη συγχώνευση συνίστανται πρώτον στο ότι στην μετατροπή συμμετέχει μόνο ένας φορέας, επομένως η μετατροπή παραμένει μία «εσωτερική» για την εταιρία διαδικασία. Δεύτερο δεν επέρχεται μεταβίβαση περιουσίας, οπότε δεν τίθεται θέμα καθολικής διαδοχής. Ο γερμανικός νόμος περί μετασχηματισμών δεν ρυθμίζει διεξοδικά την μετατροπή, καθώς υπάρχει και η μετατροπή που χορηγεί «ταυτότητα» σύμφωνα με το νόμο στην εταιρία. Π.χ. όταν μία αστική εταιρία κατά τη λειτουργία της ξεκινήσει την άσκηση εμπορικής επιχείρησης, τότε αυτή για τις συναλλαγές θεωρείται ομόρρυθμη εταιρία, άσχετα αν το επιθυμούν οι εταίροι της ή όχι. Η περίπτωση επίσης της αποχώρησης του μοναδικού ετερορρύθμου εταίρου από την ετερόρρυθμη εταιρία αναφέρεται στην περίπτωση αυτή, καθώς τότε η εταιρία καθίσταται αυτομάτως ομόρρυθμη, χωρίς να χρειάζεται κάποια πράξη στο πλαίσιο του νόμου περί μετασχηματισμών.

3.3 Συγχώνευση

Στη Γερμανία οι συγχωνεύσεις υπάγονται στο νόμο των μετασχηματισμών (UmwG). Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ισχύει η οδηγία για τις συγχωνεύσεις.

3.3.1 Η συγχώνευση σύμφωνα με τον UmwG

Η συγχώνευση μπορεί να γίνει σύμφωνα με την § 2 εδ. 1 UmwG

• Με την μεταβίβαση περιουσίας ενός ή περισσοτέρων εταιριών ως σύνολο σε κάποιο άλλο πρόσωπο ή
• Με την ίδρυση νέας εταιρίας και την μεταβίβαση σ’ αυτήν της περιουσίας δύο ή περισσοτέρων εταιριών ως σύνολο
• Με την παραχώρηση μεριδίων ή συμμετοχών του αποκτώντα φορέα στους εταίρους του μεταβιβάζοντος.

Ως υποκείμενα της συγχώνευσης (μεταβιβάζοντα πρόσωπα) μπορούν ιδίως να είναι (§ 3 εδ. 1 UmwG):

1. Προσωπικές εταιρίες (ΟΕ,ΕΕ) και
2. Κεφαλαιουχικές εταιρίες (ΕΠΕ, ΑΕ, ετερόρρυθμες κατά μετοχές).

Το δικαίωμα συγχώνευσης προβλέπεται στις §§ 2 έως 122l UmwG. Οι διατάξεις §§ 39 έως 45e UmwG αφορούν τη συγχώνευση με συμμετοχή προσωπικών εταιριών. Οι διατάξεις §§ 46 έως 59 UmwG αφορούν τη συγχώνευση με συμμετοχή ΕΠΕ και οι διατάξεις §§ 60 έως 77 αφορούν τη συγχώνευση με συμμετοχή ΑΕ.

3.3.2. Η οδηγία περί συγχωνεύσεων στην Ε.Ε.

Η οδηγία περί συγχωνεύσεων (2005/56/EΚ) αποτελεί ευρωπαϊκό νομοθέτημα και διευκολύνει τις συγχωνεύσεις κεφαλαιουχικών εταιριών από διαφορετικά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως σκοπό της έχει να φέρει κοντά τις εταιρικές και εργατικές ιδιαιτερότητες των εθνικών δικαίων των κρατών μελών, ώστε να καταστεί δυνατή η συγχώνευση κεφαλαιουχικών εταιριών εντός της ΕΕ. Η οδηγία 2005/56/EG δημοσιεύτηκε στις 25.11.2005. Με την έναρξη ισχύος των διατάξεων για την συμμετοχή των εργαζομένων στις υπερεθνικές συγχωνεύσεις στις 29.12.2006 και με την έναρξη ισχύος στις 25.4.2007 των διατάξεων εταιρικού δικαίου έχουν ενσωματωθεί οι διατάξεις της οδηγίας στο γερμανικό δίκαιο.

3.4. Η μεταβίβαση περιουσίας

Στο πλαίσιο της μεταβίβασης περιουσίας μπορεί η περιουσία μίας εταιρία σύμφωνα με την § 174 εδ. 1 UmwG να μεταβιβαστεί ως σύνολο σε κάποιο άλλο πρόσωπο με την παροχή εγγύησης στους εταίρους της μεταβιβάζουσας, που δεν συνίσταται σε μερίδια ή συμμετοχές. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί η εταιρία σύμφωνα με το εδ. 2 της διάταξης αυτής (μεταβιβάζουσα)

1. να μεταβιβάσει την περιουσία της ως σύνολο σε μία άλλη εταιρία
2. να αποσχίσει τμήμα ή τμήματα της περιουσίας της ως σύνολο σε μία ή περισσότερες άλλες εταιρίες
3. να μεταβιβάσει με την μορφή της Ausgliederung, που αναφέρθηκε παραπάνω, τμήμα ή τμήματα της περιουσίας της ως σύνολο σε μία άλλη εταιρία έναντι παροχής εγγύησης που αναφέρεται στο εδάφιο 1 στις περιπτώσεις 1 ή 2 στους εταίρους της μεταβιβάζουσας εταιρίας, και στην περίπτωση 3 στην μεταβιβάζουσα εταιρία.

Το δικαίωμα της μεταβίβασης περιουσίας ρυθμίζεται στις διατάξεις των §§ 174 έως 189 UmwG.