Δωροδοκία παθητική
Περιγραφή του εγκλήματος
Η παθητική δωροδοκία μπορεί να τελεστεί μόνο από υπάλληλο. Ο δωρεολήπτης θα πρέπει να δρα κατά παράβαση των υπαλληλικών καθηκόντων του και ή:
- να απαιτεί ωφελήματα οποιασδήποτε φύσης (π.χ. απαίτηση αμοιβής ιατρού χειρούργου δημόσιου νοσοκομείου για την πραγματοποίηση επέμβασης, χωρίς να έχει αυτό το δικαίωμα αφού ως υπάλληλος λάμβανε μηνιαίο μισθό για την επιχείρηση κάθε είδους ιατρικής πράξης) ή
- να λαμβάνει στην πραγματική κατοχή του ωφελήματα οποιασδήποτε φύσης (π.χ. λήψη χρημάτων από υπάλληλο της Διεύθυνσης Τουρισμού προκειμένου να προωθήσει και διεκπεραιώσει ελλιπή ως προς τα δικαιολογητικά φάκελο σχετικά με την έκδοση άδειας καταλληλότητας του παραλιακού οικοπέδου του για ανέγερση ξενοδοχείου) ή
- να αποδέχεται υπόσχεση αναφορικά με προσφορά τέτοιων ωφελημάτων στο μέλλον.
Ο δωροδοκούμενος υπάλληλος μπορεί να προβεί στην τέλεση του εγκλήματος είτε ο ίδιος προσωπικά είτε με τη μεσολάβηση τρίτου. Η απαίτηση ή η λήψη ή η αποδοχή υπόσχεσης για καταβολή ωφελημάτων στο μέλλον πρέπει να συνδέεται με μελλοντική ή ήδη τελειωμένη πράξη του υπαλλήλου, η οποία ανάγεται στα καθήκοντά του ή αντίκειται σε αυτά. Τα δε ωφελήματα μπορούν να προορίζονται είτε για τον ίδιο τον υπάλληλο είτε για κάποιον τρίτο.
Για να τελεστεί το αδίκημα της παθητικής δωροδοκίας, πρέπει ο υπάλληλος να γνωρίζει και να θέλει να παραβιάσει τα καθήκοντά του, απαιτώντας, λαμβάνοντας ή κάνοντας δεκτή υπόσχεση καταβολής ωφελημάτων, τα οποία προορίζονται είτε για τον ίδιο είτε για κάποιον τρίτο και έχουν σχέση με μελλοντική ή ήδη τελειωμένη πράξη του, η οποία ανάγεται στα καθήκοντά του ή αντίκειται σε αυτά.
Ποινική κύρωση
Η παθητική δωροδοκία προβλέπεται στο άρθρο 235 ΠΚ και τιμωρείται:
- ως πλημμέλημα, επισύροντας ποινή φυλάκισης από 1 έως 5 έτη,
- ως κακούργημα, επισύροντας ποινή καθείρξεως από 5 έως 10 έτη, αν η αξία των ωφελημάτων υπερβαίνει το ποσό των 120.000 Ευρώ ή αν ο δράστης έχει την ιδιότητα του υπαλλήλου του Υπουργείου Οικονομικών.
Η παρεπόμενη ποινή της δήμευσης
Στην προσπάθεια πάταξης της διαφθοράς, ο έλληνας νομοθέτης τροποποίησε πρόσφατα με το Ν 3849/2010 το άρθρο 238 ΠΚ που προέβλεπε τη δήμευση αποκλειστικά και μόνο των δώρων (ή της αξίας τους) που δίδονταν στον υπάλληλο, διευρύνοντας σημαντικά τον κατάλογο των υποκείμενων σε δήμευση πραγμάτων. Ειδικότερα, το δικαστήριο, που καταδικάζει τον υπάλληλο για το πλημμέλημα ή το κακούργημα της παθητικής δωροδοκίας, διατάσσει υποχρεωτικά τη δήμευση:
- των δώρων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων που δόθηκαν ή αποκτήθηκαν άμεσα ή έμμεσα από αυτά,
- της περιουσίας που αποκτήθηκε από νόμιμες πηγές, εφόσον έχει αναμιχθεί με τα παραπάνω δώρα (και λοιπά περιουσιακά στοιχεία) και μόνο μέχρι την καθορισμένη αξία του αναμιχθέντος πράγματος,
- των εισοδημάτων που απορρέουν από τα εν λόγω δώρα (και λοιπά περιουσιακά στοιχεία) ή από την περιουσία που αποκτήθηκε ή αναμίχθηκε με αυτά, στον ίδιο βαθμό όπως τα προϊόντα του εγκλήματος,
- ίσης αξίας περιουσιακών στοιχείων του υπαιτίου με τα προϊόντα του εγκλήματος, εφόσον τα τελευταία δεν είναι δυνατόν να δημευτούν (π.χ. γιατί δεν βρέθηκαν ή γιατί δεν υπάρχουν πλέον), ενώ αν δεν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία του υπαιτίου ή αυτά που βρέθηκαν υπολείπονται της αξίας των υποκείμενων σε δήμευση πραγμάτων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει και χρηματική ποινή μέχρι το ποσό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων.
Προστατευόμενο έννομο αγαθό
Η ποινικοποίηση της παθητικής δωροδοκίας στοχεύει στην προστασίας της διαφύλαξης του κύρους των δημοσίων υπηρεσιών και στην εμπέδωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη σύννομη και εύρυθμη λειτουργία τους.
Δωροδοκία ενεργητική
Περιγραφή του εγκλήματος
Η ενεργητική δωροδοκία μπορεί να τελεστεί από οποιονδήποτε, στρέφεται όμως υποχρεωτικά κατά υπαλλήλου. Το αδίκημα μπορεί να τελεστεί με δυο τρόπους:
- είτε με υπόσχεση σε υπάλληλο οποιασδήποτε φύσης ωφελημάτων
- είτε με παροχή σε υπάλληλο οποιασδήποτε φύσης ωφελημάτων (π.χ. κατάθεση χρηματικού ποσού σε λογαριασμό δικαστή από δικηγόρο, προκειμένου να εκδοθεί ευνοϊκή απόφαση σε υπόθεση τροχαίου ατυχήματος και επιδικασθεί μεγάλη αποζημίωση για τον πελάτη του).
Ο δωρεοδότης μπορεί να προβεί στην τέλεση του εγκλήματος είτε ο ίδιος προσωπικά είτε με τη μεσολάβηση τρίτου. Η υπόσχεση ή η παροχή ωφελημάτων στον υπάλληλο πρέπει να συνδέεται με μελλοντική ή ήδη τελειωμένη πράξη του τελευταίου, η οποία ανάγεται στα καθήκοντά του ή αντίκειται σε αυτά. Τα δε ωφελήματα μπορούν να προορίζονται είτε για τον ίδιο τον υπάλληλο είτε για κάποιον τρίτο.
Για να τελεστεί το αδίκημα της ενεργητικής δωροδοκίας, πρέπει ο υπαίτιος να γνωρίζει και να θέλει να υποσχεθεί ή να παράσχει ωφελήματα σε υπάλληλο είτε για τον ίδιο είτε για κάποιον τρίτο και σχετικά με μελλοντική ή ήδη τελειωμένη πράξη του, η οποία ανάγεται στα καθήκοντά του ή αντίκειται σε αυτά.
Ποινική κύρωση
Η ενεργητική δωροδοκία προβλέπεται στο άρθρο 236 ΠΚ και τιμωρείται:
- ως πλημμέλημα, επισύροντας ποινή φυλάκισης από 1 έως 5 έτη,
- ως κακούργημα, επισύροντας ποινή καθείρξεως από 5 έως 10 έτη, αν η αξία των ωφελημάτων υπερβαίνει το ποσό των 120.000 Ευρώ.
Η παρεπόμενη ποινή της δήμευσης
Στην προσπάθεια πάταξης της διαφθοράς, ο έλληνας νομοθέτης τροποποίησε πρόσφατα με το Ν 3849/2010 το άρθρο 238 ΠΚ που προέβλεπε τη δήμευση αποκλειστικά και μόνο των δώρων (ή της αξίας τους) που δίδονταν στον υπάλληλο, διευρύνοντας σημαντικά τον κατάλογο των υποκείμενων σε δήμευση πραγμάτων. Ειδικότερα, το δικαστήριο, που καταδικάζει τον υπαίτιο δωροδοκίας υπαλλήλου, διατάσσει υποχρεωτικά τη δήμευση:
- των δώρων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων που δόθηκαν ή αποκτήθηκαν άμεσα ή έμμεσα από αυτά,
- της περιουσίας που αποκτήθηκε από νόμιμες πηγές, εφόσον έχει αναμιχθεί με τα παραπάνω δώρα (και λοιπά περιουσιακά στοιχεία) και μόνο μέχρι την καθορισμένη αξία του αναμειχθέντος πράγματος,
- των εισοδημάτων που απορρέουν από τα εν λόγω δώρα (και λοιπά περιουσιακά στοιχεία) ή από την περιουσία που αποκτήθηκε ή αναμίχθηκε με αυτά, στον ίδιο βαθμό όπως τα προϊόντα του εγκλήματος,
- ίσης αξίας περιουσιακών στοιχείων του υπαιτίου με τα προϊόντα του εγκλήματος, εφόσον τα τελευταία δεν είναι δυνατόν να δημευτούν (π.χ. γιατί δεν βρέθηκαν ή γιατί δεν υπάρχουν πλέον), ενώ αν δεν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία του υπαιτίου ή αυτά που βρέθηκαν υπολείπονται της αξίας των υποκείμενων σε δήμευση πραγμάτων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει και χρηματική ποινή μέχρι το ποσό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων.
Προστατευόμενο έννομο αγαθό
Η ποινικοποίηση της ενεργητικής δωροδοκίας στοχεύει στην προστασίας της διαφύλαξης του κύρους των δημοσίων υπηρεσιών και στην εμπέδωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη σύννομη και εύρυθμη λειτουργία τους.
