Ο φόρος κληρονομιάς στην Ελλάδα υπέστη πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή, κυρίως όσον αφορά το φόρο που επιβάλλεται στην κληρονομιά μεγάλης αξίας για τους στενούς συγγενείς. Η τροποποίηση αυτή εισήχθη από το υπ’αρ. 3815/2010 Νόμο, που τροποποίησε το άρ. 29 του κώδικα κληρονομιών, δωρεών, φόρων, γονικών παροχών και κερδών από λαχεία (Νόμος 2961/2001).Ειδικότερα:
Σύμφωνα με το άρ. 29 παρ. 1 του Νόμου 2961/2001, οι δικαιούχοι της κληρονομιαίας περιουσίας (κληρονόμοι ή κληροδόχοι, μέτοχοι και πρόσωπα τα οποία αποκτούν ακίνητα από κληρονομιά) κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες:
- Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από α) τον / τη σύζυγο του θανόντος/ το πρόσωπο που είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον κληρονομούμενο, εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον 2 ετών, β) τους απογόνους πρώτου βαθμού, γ) τους απογόνους εξ αίματος δεύτερου βαθμού δ) τους ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού. Ειδικότερα, όσον αφορά τους υιοθετημένους απογόνους, ο νόμος ορίζει ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φυσικά παιδιά. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, ο προϊστάμενος της Δημόσιας Οικονομικής Υπηρεσίας μπορεί να θεωρήσει ότι αυτά τα παιδιά δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ως συγγενείς, εάν πληροφορηθεί ότι η διαδικασία υιοθεσίας έγινε με μοναδικό σκοπό την καταστρατήγηση των διατάξεων του Νόμου 2961/2001.
- Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει α) απογόνους τρίτου και επόμενων βαθμών , β) ανιόντες δεύτερου και επόμενων βαθμών, γ) εκουσίως ή δικαστικώς αναγνωρισμένα παιδιά κατά των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε, δ) κατιόντες του παιδιού που ήταν εκουσίως ή δικαστικώς αναγνωρισμένο έναντι του πατέρα ο οποίος αναγνώρισε τα πρώτα και των ανιόντων αυτού, ε) αδέλφια, στ) συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου, ζ) θετοί γονείς, η) τέκνα από προηγούμενο γάμο του/της συζύγου, θ ) τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπρός, νύφη) και ι) ανιόντες λόγω γάμου (πεθερός, πεθερά).
- Η τρίτη κατηγορία αποτελείται από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο.
Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου. 29 του Νόμου 2961/2001, τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν αιτία θανάτου υπόκεινται σε φόρο που υπολογίζεται σύμφωνα με τα παρακάτω:
1η κατηγορία
| Φορολογικής κλίμακα σε € | Συντελεστής κλίμακας ({15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2}) | Φορολογική κλίμακα € | Φορολογητέα ιδιοκτησία σε € | Φόρος που ισούται με € |
| 150.000 | – | – | 150.000 | – |
| 150.000 | 1 | 1.500 | 300.000 | 1.500 |
| 300.000 | 5 | 15.000 | 600.000 | 16.500 |
| Υπερβάλλον | 10 |
2η κατηγορία
| Φορολογική κλίμακα σε € | Συντελεστή κλίμακα ({15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2}) | Φορολογική κλίμακα € | Φορολογητέα ιδιοκτησία σε € | Φόρος που ισούται με € |
| 30.000 | – | – | 30.000 | – |
| 70.000 | 5 | 3.500 | 100.000 | 3.500 |
| 200.000 | 10 | 20.000 | 300.000 | 23.500 |
| Υπερβάλλον | 20 |
Σε σχέση με τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, λαμβάνεται υπόψη η «αντικειμενική αξία» των ακινήτων. Η «αντικειμενική αξία» θεωρείται ότι ισοδυναμεί με την αξία που προκύπτει με βάση ορισμένα αντικειμενικά αξιολογικά στοιχεία, όπως π.χ. η περιοχή στην οποία βρίσκεται το ακίνητο, το εμβαδόν του, η παλαιότητά του κλπ. Προκειμένου να εκτιμήσει κανείς την αξία ενός ακινήτου μπορεί να ανατρέξει σε επίσημους πίνακες οι οποίοι υπάρχουν στις Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες. Η αξία υπολογίζεται (και είναι δεσμευτική) βάσει αυτών των πινάκων οι οποίοι ενημερώνονται συνήθως κάθε λίγα χρόνια από το Υπουργείο Οικονομικών.
Παράδειγμα υπολογισμού: Ο Α, του οποίου πλησιέστερος συγγενής ήταν ο γιος του, Β, και ο αδελφός του, Γ, πεθαίνει και σύμφωνα με την διαθήκη του, κληροδοτεί στον Β, ένα διαμέρισμα «αντικειμενικής αξίας» 160.000 € και επίσης κληροδοτεί στον Γ ένα άλλο διαμέρισμα «αντικειμενικής αξίας 50.000 €.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου2961/2001, όπως ισχύει, ο φόρος κληρονομιάς τον οποίο θα υποχρεωθούν να καταβάλουν οι Β και Γ υπολογίζεται με τον ακόλουθο τρόπο:
Όσον αφορά τον Β: ακίνητη περιουσία αξίας 150.000 . Αφαιρούμε 150.000 € από το ποσό αυτό, το οποίο, όπως αναφέραμε πιο πάνω, απαλλάσσεται από τον φόρο. Το ποσό των 10.000 € που παραμένει, θα φορολογηθεί με 1{15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2}. Έτσι, ο Β θα πρέπει να καταβάλει ποσό 100 €.
Όσον αφορά τον Γ: ακίνητη περιουσία αξίας 50.000 €. Αφαιρούμε 30.000 € από το ποσό αυτό, το οποίο απαλλάσσεται από τον φόρο σ τη δεύτερη κατηγορία κληρονόμων. Το ποσό των 20.000 € που παραμένει, θα φορολογηθεί με συντελεστή 5{15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2}. Έτσι, ο Γ θα πρέπει να πληρώσει 1.000 € ως φόρο κληρονομίας.
Η τρίτη κατηγορία κληρονόμων, η οποία περιλαμβάνει τους υπόλοιπους συγγενείς, εκτός από εκείνους των δύο πρώτων κατηγοριών και κάθε άλλο τρίτο πρόσωπο, υπόκειται σε φόρο σύμφωνα με την ακόλουθη κλίμακα φόρου:
| Φορολογική κλίμακα σε € | Συντελεστής κλίμακας ({15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2}) | Φορολογική κλίμακα € | Φορολογητέα ιδιοκτησίασε € | Φόρος που ισούται με € |
| 6.000 | – | – | 6.000 | – |
| 66.000 | 20 | 13.200 | 72.000 | 13.200 |
| 195.000 | 30 | 58.500 | 267.000 | 71.700 |
| Υπερβάλλον | 40 |
Παράδειγμα υπολογισμού: Ο Α κατέλειπε βάσει διαθήκης στον φίλο του, Β, ακίνητο αξίας 90.000 €. Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα, εάν ο Β αποδεχτεί την κληρονομιά, θα πρέπει να πληρώσει: για το ποσό των 72.000 €, φόρο 13.200 €. Το υπόλοιπο ποσό των 18.000 € (= 90.000 € – 72.000 €), θα φορολογηθεί με συντελεστή 30{15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2} και έτσι ο φόρος θα φτάσει στο ποσό των 5.400 €. Κατά συνέπεια, ο Β είναι υποχρεωμένος να καταβάλει συνολικό ποσό φόρου 13.200 + 5.400 = 18.600 € για μια κληρονομιά, αξίας 90.000 €.
Επιπλέον, ο Νόμος 3815/2010 έχει τροποποιήσει σημαντικά την παρ. 4 του αρθ. 29 του Νόμου 2961/2001, η οποία προβλέπει πλέον ότι τα χρηματικά ποσά που αποκτήθηκαν αιτία θανάτου υπόκεινται σε φόρο ο οποίος υπολογίζεται αυτοτελώς με συντελεστή 10{15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2} για τους κληρονόμους της πρώτης κατηγορίας και με συντελεστή 20{15f521f44c6b48730ff250e5d8fe285a2032dd99f95a49021058b1f2ce6a13b2} για τους κληρονόμους που υπάγονται στη δεύτερη κατηγορία.